Stress

“Stress is the inability to adapt to a changing environment” — Dr. John

Het lijkt erop dat meer en meer mensen last krijgen van stress-gerelateerde klachten, zoals burn-outs en vermoeidheidsklachten. Wellicht doordat de belasting van onze stress-systemen groter is dan de belastbaarheid.

Ons stress-systeem bestaat uit; het centrale zenuwstelsel (onze hersenen), het autonome zenuwstelsel en het stresshormoon-systeem. Dit stress-systeem is in de evolutie aangelegd om ons te redden uit kortdurende, incidentele, levensbedreigende situaties. En dus niet om in actie te komen bij langdurige, frequente ongemakken of virtuele stressoren.

We hebben echter onze cultuur zodanig ontwikkeld dat ons stress-systeem vrijwel voortdurend in actie kan zijn. Dit dankzij de moderne massacommunicatiemiddelen als TV en sociale media. Veel van de informatie die we te zien, te horen of te lezen krijgen, leidt tot onbehagen. Die informatie is vaak van negatieve aard en kan leiden tot onzekerheid (over de toekomst) en angstgevoelens. Denk aan de vele crisissen die ons lijken te omringen van dag tot dag. De sociale media creëren ook een voor velen onrealistisch verwachtingspatroon van perfectie, het beste uit jezelf halen, ambitieus zijn, excelleren, er perfect uitzien, leuke dingen doen, gelukkig zijn enzovoorts (Peper et al., 2020). Kortom een illusie van maakbaarheid en onbegrensde mogelijkheden. Toch merken veel jonge mensen dat deze competitie met anderen en met zichzelf te veel energie kost. Vermoeidheid en burn-outs nemen elk jaar toe. Het stress-systeem heeft een beperkte capaciteit en moet regelmatig aangevuld of bijgetankt worden. Daar bestaat geen magische methode of wonderpil voor. Er zijn echter wel meerdere methoden of middelen die allemaal een bijdrage kunnen leveren (Cooper & Quick, 2017).

Een adequate nachtrust is al een belangrijke factor voor herstel (Irwin, 2015). Ondanks het feit dat er behoorlijke verschillen zijn in individueel optimale slaapduur, heeft het gros van de mensen 7 tot 9 uur slaap per dag nodig. De belangrijkste vraag die je jezelf kunt stellen; ben ik helemaal uitgerust als ik ’s morgens op sta? Zijn mijn tanks weer helemaal vol? Of heb ik ook na 9 uur slaap nog het gevoel van een diepe vermoeidheid, een moeheid tot op het bot? Dat laatste is een teken van stress zijn.

Vergeet niet dat slaap heel subtiel beide kanten opgaat. Het is niet alleen dat ene uurtje minder slaap, maar aan de andere kant dat uurtje extra wakker zijn betekent ook weer extra activiteit.

Een belangrijk fenomeen, als het gaat over stress, is adaptatie. Adaptatie of aanpassingsvermogen is ons vermogen om te kunnen omgaan met veranderingen, in de ruimste zin van het woord. Elke verandering doet een beroep op ons stress-systeem. Wie in korte tijd veel met veranderingen te maken heeft, heeft een grotere kans om het stress-systeem te overbelasten en uit te putten. Denk aan de veel voorkomende optelsom bij mensen tussen de 20 en 35: een relatie krijgen, een andere werkkring krijgen of meer verantwoording, verhuizen, ziekte van ouders, kinderen krijgen, enz. Het moeilijkste is natuurlijk om deze belasting te verminderen of te vermijden. Wat natuurlijk wel kan, is de belastbaarheid verhogen of op peil te houden door vakantie te nemen, weekenden rustig aan te doen, adequaat te slapen, en ondanks de drukte toch rustig te blijven sporten. En elke dag een uurtje voor jezelf te nemen bijvoorbeeld, even een boek lezen of tijd aan een hobby besteden. En natuurlijk even de smartphone uit te zetten of weg leggen en te unpluggen.

Een andere optie is het regelmatige gebruik van adaptogenen, in stressvolle periodes. Adaptogenen zijn natuurlijke substanties die ons stress-systeem ondersteunen, ons aanpassingsvermogen vergroten en die de schadelijke effecten van stress kunnen voorkomen of verminderen (Provino, 2010; Vinod & Shivakumar, 2012).

Unplug & Enjoy!

Literatuur

C. L. Cooper, & J. C. Quick (2017). The Handbook of Stress and Health: A Guide to Research and Practice. Hoboken: John Wiley & Sons.

E. Peper, R. Harvey, & N. Faass (2020). Tech Stress: How Technology is Hijacking Our Lives, Strategies for Coping, and Pragmatic Ergonomics. Berkeley: North Atlantic Books.